De Open Monumentendag biedt elk jaar wel de gelegenheid bekende en minder bekende monumenten te bekijken. Meestal bezoek ik monumenten in de eigen gemeente, ook omdat er ook steeds weer nieuwe monumenten opengesteld worden. Helaas waren andere monumenten dit jaar gesloten, zoals Huize de Kamp en de kerktoren in Neede. In Gelselaar stond boerderij Winkels centraal. Met de boeiende verhalen erbij van Arend Heideman, op de deel van de schuur, was dat een goed besteedde middag. Het beschermde dorpsgezicht is zeer beslist ook de moeite waard. Ergens doet Gelselaar mij (in het klein) denken aan een andere Gelderse plaats die ik dit jaar zeer heb leren waarderen, nl. Oosterbeek. Intiem en rustiek als je van de grote weg af bent (van dat laatste heb je in Gelselaar trouwens geen last). Ik heb van het bezoek aan Gelselaar ook maar weer eens gebruik gemaakt om het vlakbij liggende terrein van de havezate Bevervoorde of Jonkeren te bezoeken. Ik moet zeggen dat ik enigszins geschrokken ben van het tamelijk verwaarloosde terrein. De reconstructie behoeft dringend groot onderhoud. (Naschrift 14-09-2015: Herman Wannink berichtte mij dat het onderhoud van het terrein wordt opgepakt)
Het tweede monument dat ik bezocht heb was de Oude Mattheuskerk in Eibergen. Elke keer is daar wel wat nieuws te ontdekken. Nu heb ik vooral de kraagstenen in het torengewelf bekeken. Het betreft vooral (eenvoudige) vrouwenfiguren, wat bij mij het idee deed ontstaan dat het portaal onder de kerktoren kennelijk gebruikt werd om plaatselijke nieuwtjes uit te wisselen. Het is nog steeds moeilijk om aan goede en bruikbare literatuur over bouwsculptuur in een middeleeuwse en bovendien Münsterse kerk als die van Eibergen te komen. In het recent uitgekomen Tijdschrift van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed is er een artikel aan gewijd (‘Sprekende stenen. Bouwsculptuur in middeleeuwse kerken’).
Het beschermd dorpsgezicht Gelselaar, volop in het groen.
Informatiebord Gelselaar beschermd dorpsgezicht.
Het kerkje van Gelselaar, gebouwd in 1841, ter vervanging van een oudere kerk, die ooit begon als kapel van de kerk van Neede.
Eerste steen voor het kerkje van Gelselaar, gelegd in 1841.
Steegje naar het kerkje van Gelselaar.
Dorpsgezicht Gelselaar, 2015.
De deeldeuren of ‘nendeure’ van erve Winkels in Gelselaar, met uitvoerig bewerkte sluitstenen (met eikenbladeren, wat best bijzonder is). De stenen links en rechts onder dienden om te voorkomen dat de assen van de wagenwielen het muurwerk vernielden.
De stroomkabels zitten al lang onder de grond, maar op de achtergevel van Winkels zijn de porseleinen isolatiepotten nog te vinden. Let ook op het fraaie metselwerk onder het dak.
Een eierkist (1959).
Brievenbus postagentschap Gelselaar.
Reconstructie van het terrein van de havezate Bevervoorde of Jonkeren bij Gelselaar.
Reconstructietekening van de havezate Bevervoorde, met historische toelichting.
In de vier hoeken van het torengewelf van de Oude Mattheuskerk in Eibergen bezinden zich eenvoudige kraagstenen, in tegenstelling tot het schip en het koor van die kerk. In de toren betreft het allemaal (monsterachtige) gezichten.
Kraagsteen torengewelf Oude Mattheuskerk Eibergen. Opnieuw een vrouwenfiguur. Was het torengewelf de plek om nieuwtjes uit te wisselen?
Kraagsteen Oude Mattheuskerk Eibergen. Monsterachtig(?) menselijk gezicht.
Kraagsteen Oude Mattheuskerk Eibergen. Wederom een vrouwengezicht.
In de noordbeuk bevinden zich fraaie kraagstenen van opengewerkt blad, hier een van onderaf gezien.
Bijzonder fraai uitgewerkte en gedetailleerde kraagsteen in de noordbeuk van de Oude Mattheus te Eibergen.
Romaans doopvont in de Oude Mattheuskerk van Eibergen. Het kwam bij de restauratie, ca. 1970, zwaar beschadigd onder de vloer in de noordwesthoek vandaan.
De beroemde apostelgalerij in de Oude Mattheuskerk van Eibergen kwam bij de grote restauratie in de jaren ’70 onder de kalk vandaan. De eerste drie apostelen (v.l.n.r.) zijn: Petrus, Paulus en Andreas (van het bekende kruis). Mattheus ontbreekt, want dat was de kerkpatroon. Hij ’troont’ als schildering en als sluitsteen in het gewelf vóór het koor.
Wijdingskruis op de noordwand van het koor van de Oude Mattheuskerk te Eibergen